Acceptance and Commitment Training – Jezelf
- 14/05/2020
- Posted by: Ursula Lengersdorf
- Categorie: ACT-Training
Inleiding
Dit derde artikel gaat over Jezelf. De ACT-training bestaat uit 2 kernonderdelen. Acceptance & Commitment. Bij het Acceptance onderdeel leer je op een handige manier om te gaan met je persoonlijke obstakels. Je leert ruimte te maken voor vervelende gevoelens, afstand te nemen van moeilijke gedachten, op een andere manier naar jezelf te kijken en tenslotte je aandacht te richten op het hier en nu.
Lees hier meer : Algemene inleiding voor Acceptance en Commitment training
“What a liberation to realize that the ‘voice in my head’ is not who I am. ‘Who am I, then?’ The one who sees that.”
Eckhart Tolle
Jezelf. Wie ben ik?
Wie ben ik ? Het lijkt een van de meest fundamentele vragen die een mens zichzelf kan stellen. De oude Grieken vatten deze levensvraag al samen met de woorden gnothi seauthon, ofwel ken uzelf.
Zelfkennis wordt hoog gewaardeerd in onze maatschappij. We willen dat mensen zich ontwikkelen tot zelfbewuste individuen die zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen voor wie ze zelf zijn. Dat roept vragen op :
- Is het wel mogelijk om jezelf te kennen?
- Kunnen we zelf helemaal bepalen wie we zelf zijn?
- Zijn we het product van aangeboren factoren en onze omgeving?
- Kan de mens zichzelf echt kennen ?
- Zijn we altijd dezelfde ?
In de praktijk blijkt dat de vraag wie we zijn niet zo gemakkelijk beantwoord kan worden. De identiteit van een persoon laat zich niet zo gemakkelijk beschrijven en is eerder dynamisch dan statisch. Hoe we ons gedragen, wie we het gevoel hebben te zijn en ons perspectief op onszelf, anderen en de wereld, is aan verandering onderhevig. We denken graag over onszelf als stabiele personen die in alle situaties hetzelfde zijn, maar uit onderzoek blijkt dat dat veel minder het geval is dan we denken. En dat is maar goed ook!
Stel je namelijk voor dat je jezelf als 1 identiteit ziet. Een voorbeeld.
Mariska is een echte carieretijger. Ze heeft tempo gemaakt met haar studie, is vlot met haar loopbaan gestart en heeft snel stappen gemaakt, door een grote focus op haar werk te richten. Ze doet cursussen, werkt veel over en met 45 is ze een gevierd CEO van een internationaal bedrijf. Ze staat in toonaangevende tijdschriften en is er trots op dat ze een succesvolle zakenvrouw is. Tijd voor hobby’s heeft ze niet en ze is ondertussen single gebleven. In haar schaarse vrije tijd gaat ze met een enkele vriendin uit eten. Mariska staat volledig achter haar keuzes en ziet zichzelf vooral als succesvolle zakenvrouw. Ze vindt zichzelf een rolmodel en inspireert andere vrouwen met haar ambitie en succes. Op het hoogtepunt van haar carrière wordt Mariska ernstig ziek. Ze werk hard aan haar herstel en heeft maar een doel en dat is terug in haar succesvolle rol. Ondanks haar wilskracht lukt haar dat niet. Mariska raakt in paniek. Als ze geen succesvolle zakenvrouw is wie is ze dan wel ? Voor Mariska lijkt het alsof alles voor niets is geweest. Niemand ziet haar meer staan, want ze is uit die ene identiteit die haar definieerde.
Als je jouw identiteit beperkt tot één rol dan maak je jezelf kwetsbaar voor veranderende omstandigheden. In het dagelijks leven vervullen mensen namelijk heel veel rollen, gezinslid, ouder, kind, werknemer of werkgever. Maar ook andere rollen zoals patiënt, weduwnaar, wereldreiziger, vluchteling, ondernemer en Nederlander kunnen onderdeel zijn van onze identiteit. Niet ieder deel van die identiteit staat op elk moment in ons leven centraal. Evolutionair gezien heeft het wisselen tussen rollen en identiteit als functie om ons beter aan te kunnen passen aan verschillende situaties. In die zin helpt een flexibele identiteit om met steeds veranderende situaties in het leven om te gaan. Psychologische flexibiliteit is dus een belangrijke eigenschap binnen een goed ontwikkelde identiteit en helpt om “Jezelf” te kunnen zijn binnen verschillende rollen in veranderende omstandigheden.
Een oefening: stel je voor dat je een documentaire maakt over Afrika.
Je denkt aan een prachtige zonsondergang op de Savanne en ziet het silhouet van een giraffe tegen de horizon. Dat is een mooi plaatje. Je schrikt even wakker want opeens denk je ook aan een beeld van een klein uitgemergeld kind die wanhopig kijkt omdat er geen eten is. Beide beelden zijn Afrika, maar wat is nou het echte Afrika? Het antwoord is geen van beide. Beide zijn kleine stukjes van Afrika.
Stel je nu voor dat je een documentaire maakt over jezelf.
Je maakt eerst een documentaire met alleen maar positieve elementen uit jouw leven. En daarna een documentaire met alleen maar negatieve elementen uit jouw leven.
Jouw zelfbeeld zou je kunnen vergelijken met een documentaire. Maar welke van de twee documentaires ben jij dan zelf ? Precies, ook geen van beiden! Je hebt wel al heel veel materiaal over je leven opgenomen. Maar hoeveel van dit materiaal wordt er opgeslagen in je geheugen? Hoeveel van dit materiaal wordt gebruikt in het verhaal dat jij hebt gevormd over jezelf? Je bent niet je verhaal, je bent niet je documentaire. Je bent die vele uren aan levensgeschiedenis. De vraag is dus om de verhalen te zien voor wat ze zijn; hele kleine, eenzijdige stukjes over hoe jij kan zijn.
Het observerende zelf
Binnen ACTraining wordt een belangrijk onderscheid gemaakt tussen:
- Het denkende zelf
- Het observerende zelf
Het denkende zelf is het deel van ons bewustzijn dat altijd denkt. Je herkent het als de vaak eindeloze monoloog in je hoofd die er over alles ideeën, gedachten, beelden, oordelen, plannen en fantasieën op nahoudt. Het denkende zelf heeft relatief weinig aandacht voor het hier en nu en veel aandacht voor gedachten daarover.
Het observerende zelf is het deel van ons bewustzijn dat aandacht heeft voor alles wat je op dit moment ervaart en voelt. Het is het deel van ons brein dat veel dichter bij onze zintuigen ligt. Het kijkt objectiever naar informatie in het hier en nu dan het denkende zelf.
Kijk nog eens naar het voorbeeld : “het is koud buiten”. En de gedachten die daarbij opkomen.
Bij ACTraining leer je jezelf te zien binnen een bredere context van het leven. Een ander voorbeeld met een wat zwaardere lading dan het is buiten koud. Stel je iemand voor die depressief is. Deze persoon kan zich op 2 manieren beschrijven.
- ik ben depressief, daar kan ik ook niks aan doen, zo voel ik me nu eenmaal. Ik ben al een hele tijd depressief en het ziet er niet naar uit dat het ooit beter wordt. Het is hopeloos.
- Ik beschrijf mezelf als depressief. Het is een proces van gedachten die me vertellen dat ik depressief ben. Die gedachten vertellen mij ook dat het hopeloos is. Dat doen die gedachten niet zomaar. Zodra ik geloof dat alles hopeloos is, zal ik ook niets meer doen en daar wordt de depressie sterker van. Volgens mij hebben die gedachten liever dat ik lekker veilig en depressief langs de lijn sta, in plaats van dat ik echt iets onderneem waar ik, met het risico van falen, iets posities uit zou kunnen halen. Leuk dat die gedachten mij zo willen beschermen zeg, maar dit is mijn leven. Ik ben volwassen en ik bepaal zelf wel hoeveel ik kies om uit het leven te halen.
Versie 2 is een keerpunt in de wijze waarop deze persoon met zijn depressie omgaat. De depressieve gevoelens die eerst leiden tot een gevoel van hopeloosheid leiden nu tot een gevoel dat hij weer zijn leven mag claimen. Vertaald naar de werkvloer: ondanks zijn depressieve gevoelens weer (een deel van) zijn werk mag en wil doen.
Wisselen van perspectief.
Iedereen bekijkt de wereld vanuit zijn eigen gezichtspunt. Je kijkt naar de wereld en jezelf tegelijk maar je kunt jezelf niet echt zien functioneren in je omgeving want je zit letterlijk in je hoofd. Dit gezichtspunt zorgt ervoor dat je heel druk bezig blijft met alles wat er in en rondom jou gebeurt. (en je jezelf daar ook in kunt verliezen).
Een oefening. De cameraman / vrouw .
Je zou dus graag en ander perspectief in willen nemen dan vanuit jezelf. Je wilt jezelf als het ware als een Cameraman van een afstandje bekijken. Om te zien wat jij zelf als persoon aan het doen bent en wat je allemaal bezighoud. Om te wisselen van perspectief.
Stel jezelf voor dat je een cameraman bent die jou opneem. Wat ziet de cameraman allemaal? Schrijf eens voor een halfuurtje op wat je jezelf allemaal ziet doen. Misschien valt het de cameraman direct op dat je heel druk in de weer bent en vergeet pauzes te nemen. Als cameraman zie je sneller dat je druk bent in je hoofd. Of ziet de Cameraman iets heel anders, reageer je heel rustig en ben je hulpvaardig in een chaotisch moment. Dit had je niet gezien want je was zelf ook wel een beetje chaotisch in je hoofd op dat moment.
Als dit voor jou werkt. Zet dan iedere dag even de Camera aan om jezelf te observeren buiten je eigen hoofd. Zo krijg je een ander perspectief op jezelf. Vanuit die afstand kun je andere kanten van jezelf zien die je vanuit het perspectief in je eigen hoofd misschien niet had gezien. Deze oefening helpt je om flexibel naar jezelf te kijken in verschillende rollen.
Naar Jezelf kijken is een onderdeel van de Acceptance fase. We zijn gestart met Acceptatie en Cognitieve Defusie en hebben nu geoefend met Jezelf, wie ben je nou echt en is dat wel een statische identiteit of kun je flexibel wisselen tussen verschillende rollen ? Ben je ….. of kun je Jezelf zien binnen een bredere context en ben je niet je gedachten? We hebben nog een onderdeel van de Acceptance fase te gaan namelijk zijn in het Hier en Nu. Een sessie over Mindfulness maar dan anders!
